Wereldindustrie in aardappeldorpje

Halverwege de wierdedorpen Den Andel en Warffum, middenin de leegte van het Hogeland, doemt ineens een fabriek op. Voor buitenstaanders misschien een onbeduidend gebouw, voor Groningers is deze vestiging van aardappelverwerkingsfabriek Rixona een belangrijk symbool. Het vertelt de geschiedenis van het vruchtbare kleigebied en de levendige agrarische industrie. Maar het vertegenwoordigt vooral het succesverhaal van die ene wereldberoemde knol die zo goed gedijt in het Groninger land: De Aardappel.

Wereldchips
De eerste aardappelen kwamen rond 1700 naar het hoge noorden, en bleken hier goed te gedijen. De rijke kleigrond is zeer geschikt, en de zilte bries zorgde ervoor dat planten minder vatbaar waren voor ziekten en luis. De aardappel is al eeuwenlang een belangrijk handel- en voedingsproduct in gebieden als de Veenkoloniën en het Hogeland. Nog altijd worden Groninger aardappels als de beste ter wereld beschouwd. Bij Rixona wordt de aardappel verwerkt tot aardappelpoeder. Decennialang werd ook het bijzondere raspatatje in Warffum geproduceerd. In de jaren vijftig was Rixona al een modern bedrijf. Toen werd daar voor het eerst in Nederland een nieuwe Amerikaanse droogtechniek toegepast. Zo ontstond er aardappelpoeder dat ingeblikt over de hele wereld werd verkocht. ‘Met veel succes dus’, aldus Rixona-plantmanager Jan ZIjlstra. ‘De Amerikaan Richard Anthony Simon Templeton had het patent op die techniek. Een van zijn voorwaarden was dat zijn initialen gebruikt zouden worden. En zo is hier in Warffum RAS-patat ontstaan, inderdaad, vernoemd naar Richard Anthony Simon.’ In 2005 verhuisde die productielijn naar de nieuwe vestiging in Venray.

Mousdrögerij
‘Oudere Groningers noemen de fabriek nog altijd ‘die olle mousdrögerij’, lacht Jan. Mous is een bekend Gronings woord voor boerenkool. ‘In het begin van de vorige eeuw was het namelijk nog een conservenfabriek waar groenten gedroogd werden’, vertelt hij. Maar vanaf de jaren vijftig richt Rixona zich alleen nog maar op de aardappels, het beroemde Groningse goud. ‘Maar er wordt hier nog altijd de grondstof voor beroemde producten gemaakt hoor’, vertelt de Rixona manager trots. ‘Eigenlijk alle vormen chips op de wereld, die niet in plakjes zijn gesneden, komen oorspronkelijk bij ons vandaan’

Jan Zijlstra: ‘Groninger aardappels beste ter wereld’ Foto: Leon Minnema

‘Rieks en Zoon’
Rixona klinkt internationaal, en inderdaad, het oer-Groningse bedrijf is een van de grootste wereldspelers op de aardappelmarkt. In China maar ook in Amerika en Europa worden heel veel monden gevoed met pieperproducten die hier vandaan komen. Rixona is echter geen Grieks woord of een afkorting, zo blijkt. ‘Het is gewoon een verbastering van ‘Rieks en Zoon’, vertelt Jan. Wereldspeler of niet, de scepter wordt in de fabriek dus nog altijd door een echte Groninger gezwaaid. Jan Zijlstra is een geboren en getogen Hogelander, Warffumer zelfs. Hij werkt al 43 jaar bij Rixona en woont inmiddels een paar dorpen verderop. De aardappelindustrie is hem met de paplepel ingegoten.

Familiebedrijf
‘Ik trad in de voetsporen van mijn vader’, vertelt Jan, ‘die werkte er al toen het bedrijf nog een boerderij met 100 hectare aardappelland was. Ik wilde daar ook wel aan het werk, zo waren er meer families uit de buurt die er werkten. Het was ook een echt familiebedrijf tot in de jaren tachtig’. Jan Zijlstra begon op zijn zestiende in de fabriek, onderaan de ladder. ‘Ik moest de machinerie onderhouden, toen was het allemaal nog mechanisch’, vertelt hij. ‘Tegenwoordig is het natuurlijk allemaal computergestuurd’.