De Ploeg-kunstenaars: inspiratie op fietsafstand

Johan Dijkstra, oprichter van kunstkring De Ploeg schilderde graag buiten Foto: Groninger Archieven

De Groninger kunstenaars van ‘De Ploeg’ maakten veel sfeerbeelden in de stad, maar vooral de schoonheid van het Groninger Hogeland was favoriet bij deze revolutionaire artiesten. Dit oerlandschap vol schilderachtige dorpjes, middeleeuwse kerken, het Reitdiepdal en wierden was voor de artistieke stadjers heel dichtbij. Op een kwartiertje fietsen lagen al deze ‘Pronkjewails’ (‘juwelen’) klaar om vereeuwigd te worden. Al fietsend langs het Reitdiep was er altijd wel een fotogeniek plekje om de ezel op te zetten en de penseel ter hand te nemen. Hierdoor zijn in deze omgeving begin vorige eeuw tientallen kleurrijke schilderingen gemaakt. Niet toevallig dus, allemaal op fietsafstand van de stad.

Het kerkje van Oostum Foto: Stichting Oude Groninger Kerken

Vincent van Gogh
Het middeleeuwse kerkje van Oostum dat in de 13^e eeuw gebouwd is, was een dankbaar onderwerp voor de doeken. Een van de mooiste schilderijen is van Johan Dijkstra (1896-1978), een van de oprichters van De Ploeg. En ja, het klopt. Hij was een groot fan van de maar iets oudere, maar toen al overleden, meester Vincent van Gogh. Dijkstra’s schilderijen uit de vroege jaren twintig laten zijn bewondering voor Van Gogh duidelijk zien, door de stralende kleuren en de verftoets die uit korte penseelstrookjes bestaat. In deze stijl schildert hij onder meer stadsgezichten, landschappen en voorstellingen van het landleven. Lees meer over Johan Dijkstra in ‘Schilderen is zichtbaar dromen’

Johan Dijkstra, Kerkje te Oostum, 1922, Olieverf/doek, Collectie Groninger Museum (In bruikleen van “Stichting De Ploeg”)

Gedicht over schilderij
De Groninger dichter Jan Bier raakte weer geïnspireerd door het werk van Johan Dijkstra en schreef over dit schilderij de volgende regels in het Groningse gedicht ‘Bakstain'(Baksteen)
‘Hou glènner of de zunne gluit, hou hellerder dat bakstain bluit!’
Vertaling: Het is de felle zon die het uit baksteen opgetrokken kerkje in bloei zet

‘Instawaardig’
Er bestaan tientallen schilderingen van het kerkje van Oostum. Wij zouden vandaag de dag zeggen dat het kerkje op de wierde ‘Instawaardig’ is. Dat was het toen ook al, al noemden ze het waarschijnlijk gewoon ‘inspirerend’. Op het onderstaande werk van Jannes de Vries is goed te zien dat het kerkje bovenop een wierde staat.

Jannes de Vries 1939, zicht op kerkje van Oostum Beeld: Stichting Oude Groninger Kerken Voorheen collectie Kunsthandel Hofsteenge

De Groningse School
‘Omdat er in Groningen niet zoveel te doen was op kunstgebied dacht ik aan ontginnen, het omwoelen van de aarde en dus ook aan ploegen. Vandaar de naam De Ploeg’ , verklaarde schilder Jan Altink (1885 –1971) in 1918 de naam van de Kunstkring. Hij is een van de oprichters van de kunststroming, ook wel ‘De Groningse School’ genoemd. Jan Altink was graag buiten te vinden, hij schilderde het liefste landschappen buiten de stad. Een van zijn bekendere werken is de typerende Groningse boerderij, net buiten Adorp.

De Rode Boerderij (1924) Jan Altink Beeld: Groninger Museum

Gronings rood
Hiermee introduceerde hij ook ‘Gronings Rood’, de unieke rode kleur waarmee hij de bakstenen van de Groninger boerderijen inkleurde. Deze boerderijen hadden een unieke rode kleur, want de stenen werden gebakken van typisch Groningse klei. Door het hoge ijzergehalte kleurden deze bakstenen veel roder dan in de rest van Nederland. Deze boerderij die Jan Altink in 1924 schilderde, is vermoedelijk die aan de Wierumerschouwsterweg 15 en is nog steeds te zien vanaf de Hekkumerweg in Adorp. De ronde schuren zijn in de loop van de jaren waarschijnlijk vervangen door goedkopere vierkante deuren. Het schilderij is te bezichtigen in het Groninger Museum.